Pa celebrar el Día das Letras Galegas, espublizamos cuatro poemes de la poeta gallega Yolanda Castaño traducíos al asturianu pol escritor y periodista Inaciu Galán, toos ellos xuntos a la so versión orixinal en gallegu. Con esta publicación Formientu.com quier celebrar les lletres gallegues.

Yolanda Castaño (Santiago de Compostela, 1977) lleva yá ventiún años espublizando poesía orixinalmente en gallegu que darréu traduz al castellán. De magar, los sos hasta agora seis poemarios valiéron-y premios como’l de la Crítica Española, l’Espiral Maior, el Ojo Crítico (al meyor poemariu espublizáu por un autor/a menor de 35 años n’España), el Novacaixagalicia, la distinción como “Autora del Añu” 2014 pa les Llibreríes de Galicia o como finalista del Premiu Nacional de Poesía, ente otros. Los sos títulos más recién, editaos por Visor Llibros pa España y Llatinoamérica son Libro de la Egoísta (2006), Profundidad de Campo (2009)  -que foi escoyíu pol suplementu “El Cultural” como unu de los 5 meyores poemarios espublizaos esi añu n’España- y La segunda lengua (2014).

Activa dinamizadora cultural, dende 2009 dirixe dellos proyectos estables, siempres con poetes gallegos ya internacionales: un taller añal de traducción poética, una programación de pallabra alternativa o espandida, un festival de poesía y un ciclu mensual de recitales (Premiu de la Crítica Galicia meyor Iniciativa Cultural 2014), amás de programar poesía pa otres fundaciones y entidaes. Filóloga y videocreadora, ufierta amás talleres lliterarios, recitales, videopoesía y otres amueses del so trabayu por toa Europa y América, amás de Túnez, China o Xapón.

Mientres años trabayó en televisión (Premiu Mestre Mateo Meyor Comunicador/a de TV 2005) y espublizó columnes en distintes cabeceres gallegues. Traducida en parte a venti llingües, espublizó obres tamién como editora, traductora de poetes contemporaneos (ente ellos Nikola Madzirov y Marko Pogačar, al castellán) y autora de poesía infantil. Desenvuelve abondes esperiencies que funden la poesía con otros llinguaxes creativos (música, plástica, audiovisual, arquitectura… y hasta cocina), bien en solitariu o en collaboración con otros artistes, y foi distinguida con beques internacionales de creación en residencia en Rodes (Grecia), Múnich, Beixing y Escocia.

LESS IS MORE

Nun me dixo
si te contare lo asquerosa que me paez la to boca,
el champán de les tos hormones pegañoses y clamantes.
Querría más meter los deos nun cable d’altu voltaxe
que la mio cara na redondez irrespirable de les tos tetes.
Nun me dixo
asina me caiga enriba agora mesmo un pila de llastres
enantes que la responsabilidá de les tos nueches de fiebre,
que cuerra l’aire ente la mio vertical
y el pastel de xenxibre de les tos ganes.
Quiero más anfileres nes cuenques de los güeyos
meyor que la xelatina de les tos debilidaes.
Nun me dixo fuck off, nun me dixo ve
a la mierda
.
Quiero más una dolor d’oyíos, un puñu na boca del estómagu.
Ásquiame’l fragor tan rural de la to fame,
sentir berrar les tos zanques
como gorinos arrosaos abiertos a hachazos.

Simplemente
él nun me dixo.

LESS IS MORE

Non me dixo
se che contase o repugnante que encontro a túa boca,
o charco das túas hormonas pringosas e clamantes.
Preferiría meter os dedos nun cable de alta voltaxe
que a miña cara na redondez irrespirable das túas tetas.
Non me dixo
así me caia enriba agora mesmo unha pía de lastras
antes ca a responsabilidade das túas noites de febre,
que corra o aire entre a miña vertical
e o pastel de xenxibre das túas ganas.
Prefiro alfinetes nas cuncas dos ollos
mellor ca a xelatina das túas debilidades.
Non me dixo fuck off, non me dixo vete
a la mierda
.
Prefiro unha dor de ouvidos, un puño na boca do estómago.
Repúgname o fragor tan rural da túa fame,
escoitar berrar as túas coxas
coma bacoriños rosados abertos a machadas.

Simplemente
el non me dixo.

LISTEN AND REPEAT: un páxaru, una barba.

Tol cielu ta enclicáu. Una sede intransitiva.

Falar nuna llingua ayena
asemeya a ponese ropa prestao.

Helga confunde los significaos de país y paisaxe.
(¿Qué clas de persona sedríes n’otru idioma?).

Tu, faesme notar que, dacuando,
esti instrumentu mio de cuerda
vocal
desafina.

Nel patiu de lluces del llinguaxe,
engánchaseme la prosodia
nel vistíu.

Contaréte dalgo sobre los mios problemes cola llingua:
hai coses que nun soi a pronunciar.

Como cuando te veo sentáu y namás veo
una siella –
ceci n’est pas une chaise.
Una cámara escura proyecta nel hemisferiu.

Pronunciar: si’l poema ye
un esorcismu, un cambiu d’agregación; dalgún humor
solidifica p’abandonanos.

Asina ye la fonación, la entalpía.

Pero tienes tola razón:
el mio vocalismu dexa
muncho que desear.

(Si dexo de mirar los tos dientes
nun voi entender nada de lo que fales).

El cielu faise pequeñu. Helga sorrí en cursiva.

Y yo deprendo a estremar ente una barba y un páxaru
más allá de que llevante’l vuelu
si trato de garrala
ente les manes.

LISTEN AND REPEAT: un paxaro, unha barba.

Todo o ceo está en crequenas. Unha sede intransitiva.

Falar nunha lingua allea
parécese a poñer roupa prestada.

Helga confunde os significados de país e paisaxe.
(Que clase de persoa serías noutro idioma?).

Ti, fasme notar que, ás veces,
este meu instrumento de corda
vocal
desafina.

No patio de luces da linguaxe,
engánchame a prosodia
no vestido.

Contareiche algo sobre os meus problemas coa lingua:
hai cousas que non podo pronunciar.

Como cando te vexo sentado e só vexo
unha cadeira –
ceci n’est pas une chaise.
Unha cámara escura proxecta no hemisferio.

Pronunciar: se o poema é
un exorcismo, un cambio de agregación; algún humor
solidifica para abandonarnos.

Así é a fonación, a entalpía.

Pero tes toda a razón:
o meu vocalismo deixa
moito que desexar.

(Se deixo de mirar os teus dentes
non vou entender nada do que fales).

O ceo faise pequeno. Helga sorrí en cursiva.

E eu aprendo a diferenciar entre unha barba e un paxaro
máis alá de que levante o voo
se trato de collela
entre as mans.

METROFOBIA

Al fondu del paisaxe, la lluvia
esfumia les ñubes con un borrón.
Esta fueya de ruta milita na xuglaresca.

Tengo yá gana de partir y el mio coche ye un soldáu.
¿Nun vas sintiendo xiblar el so cargamentu sensible?
Les carreteres comarcales semeyen
cuadernos pautaos.
Prestaríame sucar los montes con un poema al llombu
como los viaxantes.
El mio coche ye una bala platiada con
ritmu en cuenta de pólvora, y yo dígo-y: “¡Vamos!”.
Xuntos travesamos valles, barrios de funcionarios,
les grandes esplotaciones eóliques
danme ganes de lluchar contra los xigantes.
El mio coche y yo entendémonos ensin dicinos nada.

Flores blaques del ibuprofenu,
el mio coche ye un soldáu
y yo dígo-y “¡Vamos recitar poemes
a Monforte de Lemos!”,
y él
acompasa’l so motor al mio rexistru,
repica,
tintinia
magar que tenga
metrofobia.

METROFOBIA

Ao fondo da paisaxe, a chuvia
esvaece as nubes cun borrón.
Esta folla de ruta milita na xograresca.

Xa teño gana de partir e o meu coche é un soldado.
Non vas oíndo chifrar o seu cargamento sensible?
As estradas comarcais parecen
cadernos pautados.
Gustaríame sucar os montes cun poema ao lombo
coma os viaxantes.
O meu coche é unha bala prateada con
ritmo en vez de pólvora, e eu dígolle: “Vamos!”.
Xuntos atravesamos vales, barrios de funcionarios,
as grandes explotacións eólicas
danme ganas de loitar contra os xigantes.
O meu coche mais eu entendémonos sen dicirnos nada.

Flores brancas do ibuprofeno,
o meu coche é un soldado
e eu dígolle “Vamos recitar poemas
a Monforte de Lemos!”,
e el
acompasa o seu motor ao meu rexistro,
repenica,
badalea
aínda que teña
metrofobia.

LA POESÍA YE UNA LLINGUA MINORIZADA

Comezaría pol espesor. La so acidez, el so ph.

Camina igual qu’una muyer:
ente la masacre de lo invisible
y el campu de concentración de la visibilidá.

Lladra estilu y final,
una épica hospitalaria.

Nel poema’l llinguaxe
faise oyíos xordos a si mesma,
nél les pallabres enanchen
el so círculu d’amistaes.

Hai que masturbar l’abecedariu
hasta que barbuya coses
n’apariencia inconexes.

Caxa de cambios de la fala,
xestos d’otru orde.
La sorrisa del mosquitu dientro de la piedra d’ámbar.

Nun se trata de que nun comprendas árabe.
Nun entiendes

poesía.

A POESÍA É UNHA LINGUA MINORIZADA

Comezaría polo espesor. A súa acidez, o seu ph.

Camiña igual ca unha muller:
entre o masacre do invisible
e o campo de concentración da visibilidade.

Ladra estilo e final,
unha épica hospitalaria.

No poema a linguaxe
faise ouvidos xordos a si mesma,
nel as palabras amplían
o seu círculo de amizades.

Hai que masturbar o abecedario
ata que balbuza cousas
aparentemente inconexas.

Caixa de cambios da fala,
acenos doutra orde.
O sorriso do mosquito dentro da pedra de ámbar.

Non se trata de que non comprendas árabe.
Non entendes

poesía.